Σώπασε για πάντα ο ποιητής της Παλαιστίνης

Την Κυριακή το πρωί οι Παλαιστίνιοι ξύπνησαν και η φωνή τους έλειπε. Ο Mahmoud Darwish, η μεγάλη ποιητική φωνή των Παλαιστινίων και ένας από τους κορυφαίους ποιητές του αραβικού κόσμου έφυγε από τη ζωή το Σάββατο στα 67 του χρόνια. Ο ποιητής που έζησε όλα τα σύγχρονα επεισόδια της σύγχρονης παλαιστινιακής ιστορίας, και μίλησε όσο κανένας άλλος στην καρδιά και στο μυαλό των συμπατριωτών του, η φωνή των άφωνων παλαιστινίων στον κόσμο, σώπασε.

Γεννήθηκε το 1942 στη Γαλιλαία όταν η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό Βρετανική Διοίκηση και το 1948 με την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, η οικογένεια του δραπέτευσε στον Λίβανο για να γλιτώσει από την εθνοκάθαρση που είχε ήδη ξεκινήσει. Όταν γύρισαν παράνομα μετά από έναν χρόνο βρήκαν το χωριό τους κατεστραμμένο –όπως εκατοντάδες άλλα παλαιστινιακά χωριά- και στη θέση του έναν εβραϊκό οικισμό. Έτσι έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια σαν ένας πολίτης δεύτερης κατηγορίας.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ισραήλ. Αντιμετώπισε πολλές συλλήψεις και φυλακίσεις και στις το 1970 έφυγε στη Σοβιετική Ένωση όπου παρακολούθησε σπουδές πολιτικής οικονομίας και στη συνέχεια έζησε στην Αίγυπτο και την Ιορδανία ακολουθώντας την κοινή μοίρα δεκάδων χιλιάδων παλαιστινίων που πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.

Το 1973 τον βρίσκει στη Βηρυτό, όπου και γίνεται μέλος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Έζησε την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο το 1982 απ’ όπου και έφυγε μαζί με άλλα μέλη της Παλαιστινιακής αντίστασης προς την Τυνησία. Η πορεία του στην εξορία συνεχίστηκε στο Παρίσι. Το 1987 εξελέγη στην Εκτελεστική Επιτροπή της PLO (ήταν ο συγγραφέας της Διακήρυξης για τη δημιουργία του Παλαιστινιακού κράτους που διάβασε το 1988 ο Γιασέρ Αραφάτ). Παραιτήθηκε από την εκτελεστική επιτροπή το 1993 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την υπογραφή των συμφωνιών του Όσλο (δήλωσε πως θέλει μεν ειρήνη, αλλά μια δίκαιη ειρήνη).

Επέστρεψε στην Παλαιστίνη το 1995, μετά τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής, και εγκαταστάθηκε στη Ραμάλα, της οποίας έζησε και τη σκληρή πολιορκία το 2002.

Ταυτότητα (1966)

Γράψε.
Είμαι Άραβας
Αριθμός ταυτότητας: 50.000
τα παιδιά μου είναι οχτώ,
το ένατο θαρθεί μετά από το καλοκαίρι.
Θυμώνεις;

...............
Γράψε.
Είμαι Άραβας.
Δουλεύω με τ’ αδέρφια μου του μόχθου σ’ ένα νταμάρι,
τα παιδιά μου είναι οχτώ
τραβάω από την πέτρα
τα ρούχα, το ψωμί και τα βιβλία τους, αλλά
στην πόρτα σου δεν ζητιανεύω.
Θυμώνεις;
......
Γράψε.
Είμαι Άραβας
όνομα δίχως τίτλο, υπομονετικός
σ’ ένα τόπου που βράζει,
οι ρίζες μου
αγκυροβόλησαν πριν απ’ τη γέννηση του χρόνου
πριν απ’ των αιώνων το ξετύλιγμα
πριν από τις ελιές κι από τα κυπαρίσσια
και πριν φυτρώσει το χορτάρι.
Ο πατέρας μου’ απ’ τη φαμίλια είναι τ’ αλετριού,
ο παππούς μου αγρότης ήταν δίχως αξίωμα,
το σπίτι μου καλύβα από καλάμια.
Όνομα είμαι δίχως τίτλο
....................
Γράψε.
Είμαι Άραβας

το χρώμα των μαλλιών μου μαύρο,
το χρώμα των ματιών μου καστανό.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μου:
«κουφίε» πάνω στο κεφάλι μου,

σκληρή ‘ναι σαν πέτρα η παλάμη μου
που γρατζουνάει όποιον την αγγίζει,

ότι αγαπάω για φαΐ είναι το θυμάρι και το λάδι.
Η διεύθυνσή μου:

χωριό απόμακρο και ξεχασμένο
δίχως ονόματα οι δρόμοι του

κι όλοι οι άντρες του
στο νταμάρι και στο χωράφι.
Θυμώνεις;

..............

Γράψε.
Είμαι Άραβας.
Λήστεψες τ’ αμπέλια των προγόνων μου

και τα χωράφια που τα δούλευα με όλα τα παιδιά μου.
Δεν άφησες στους απογόνους μου

παρά αυτές τις πέτρες.
Μήπως θα τις πάρει η κυβέρνησή σας
όπως λένε;

Λοιπόν
γράψε στην αρχή της πρώτης σελίδας:

Εγώ δεν μισώ τους ανθρώπους
κανέναν δεν κλέβω

μα αν πεινάσω
τρώω τη σάρκα του σφετεριστή μου.

Φυλάξου.
Από την πείνα μου φυλάξου
κι απ’ την οργή μου.

Πρόκληση

Σφίξτε μου τα σχοινιά
Απαγορέψτε μου και τα τετράδια και τα τσιγάρα,

κλείστε το στόμα μου με χώμα.
Το τραγούδι είναι το αίμα της καρδιάς
τ’ αλάτι του ψωμιού
το νερό του ματιού.
Γράφεται με τα νύχια, το λαρύγγι και τα μάτια ...
Θα το λέω στο κρατητήριο
στην τουαλέτα
και στο στάβλο
με χειροπέδες, κάτω απ’ το βούρδουλα
κάτω απ’ τα δεσμά των αλυσίδων.
Πουλιά μυριάδες πάνω στης καρδιάς μου τα κλαδιά
πλάθουνε το μαχόμενο τραγούδι.

(Οι μεταφράσεις είναι από ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Παλαιστινιακή ποίηση», που εξέδωσε η Γενική Ένωση Παλαιστινίων Φοιτητών στη Θεσσαλονίκη. Δεν υπάρχει ημερομηνία έκδοσης αλλά υποθέτω πως είναι των αρχών του 1980)